PRETPRIEMNISHTVO – proces na delovno organiziranje i dejstvuvanje vo koj pretpriemachot (enterpreneur, francuski zbor prvpat upotreben od Richard Kantijon kon sredinata na ⅩⅤⅠⅠⅠ v.) voveduva inovacii, prezema rizik, vrshi kombinacija i zaemna supstitucija na poskapite so poevtini resursi i gi nasochuva resursite kon tochkite na nivnata racionalna upotreba. Pretpriemnishtvoto, vo prv red, e vrzano za malite i srednite pretprijatija. No, denes, s¢ povekje pretpriemnichki se vodat i golemi pretprijatija (t.n. vnatreshno, korporacisko pretpriemnishtvo), institucii vo domenot na zdravstvoto, obrazovanieto, kulturata i sl., a pretpriemnishtvoto e i osnova za lokalniot i regionalniot razvoj. Kako i vo drugite zemji vo tranzicija, vo ranite tranzicioni godini, vo RM dojde do izraz t.n. spontano pretpriemnishtvo – golem broj registrirani novi mali i sredni pretprijatija (MSP), bez osmisleni vladini merki na poddrshka na procesot. Po 1996 g., profilirana e vladinata politika na poddrshka na MSP i pretpriemnishtvoto. Taa opfakja tri tipa merki. Institucionalni merki – od 1997 g., so finansiska poddrshka na PHARE programata, se formira Nacionalna agencija za promocija na MSP-NEPA (denes, taa funkcionira kako Agencija na RM za poddrshka na pretpriemnishtvoto – APP), so zadacha da go koordinira i poddrzhuva procesot na nacionalno ramnishte. Potoa, povtorno so poddrshka na PHARE, se vospostavija i regionalni centri za razvoj na MSP (Skopje, Kumanovo, Veles, Bitola i Strumica), a so poddrshka na britanskiot Knonj-honj fond i regionalni centri (t.n. ESA centri) vo Ohrid, Tetovo i Gostivar, za poddrshka na pretpriemnishtvoto na lokalno i na regionalno nivo. Vo tekot na 1977 g., vo Prilep, SHtip, Makedonska Kamenica, Delchevo i vo Krushevo bea postaveni i prvite biznis-inkubatori vo Makedonija (za poddrshka na MSP vo nivniot natalen period – prvite tri godini po formiranjeto), a 2001 g. ushte tri biznis-inkubatori (Veles, Strumica i Ohrid). Vo megjuvreme, so stranska pomosh, se formiraat i novi institucii za lokalen regionalen razvoj vo povekje opshtini vo zemjata. Pogolemiot broj od spomnatite institucii gi steknaa prvite iskustva vo poddrshkata na pretpriemnishtvoto i zapochnaa finansiski da se osamostojuvaat. Finansiski merki – Edna od pechkite na „Makstil“ vo Skopje brojni kreditni linii za finansiranje na MSP od stranski i od domashni izvori (momentalno vo zemjata se aktivni okolu 18 kreditni linii), koi se operacionaliziraat preku komercijalnite banki vo zemjata i preku Makedonskata banka za poddrshka na razvojot (edinstvena drzhavna banka vo Makedonija so poseben sektor za poddrshka na MSP i so drzhaven garanten fond za potrebite na malite i srednite biznisi). Merki nasocheni kon podobruvanje na investicionata klima vo zemjata i kon kreiranje na povolen pretpriemnichki ambient (v. investiciona klima). IZV.: Materijali i publikacii na Ministerstvoto za ekonomija na Republika Makedonija. LIT.: T. Fiti, V. Hadji Vasileva–Markovska, M. Bejtmen, Pretpriemnishtvo, Skopje, 2007, 223-265. T. F.
Кирилична верзија на написот
ПРЕТПРИЕМНИШТВО