SHAPKOT, Tomas (Ipsvich, Avstralija, 6. Ⅸ 1935) – eden od najznachajnite sovremeni avstraliski poeti. So golem uspeh pishuval i romani, kako Beliot elen na progonot (preveden i na makedonski jazik). Prvite stihovi pochnal da gi objavuva vo 1954 g. Vo 1989 g. go dobil Zlatniot venec na SVP. Vo 1987 g. vo Skopje izlegla Antologija na sovremenata avstraliska poezija vo negov izbor i predgovor. BIB.: Odbrani pesni (1978), Dobredojde (1983) i Patuvachki kocki (1987). LIT.: Gane Todorovski, Vnatreshnata strana na sonceto, „Poezija“, Sk., 1989. P. Gil. „shAR“, ISELENICHKI KLUB (Detroit, Michigen, SAD 1968) – klub na makedonski doselenici od Polog. Se grizhel za prifakjanje i sobiranje na doselenicite od Tetovsko. Razvival i kulturna dejnost. Sl. N.-K. shAR PLANINA – edna od najpoznatite makedonski planini. Se naogja vo krajniot severozapaden del na RM. Kako eden od najgolemite i najvisokite planinski masivi, dominira ne samo vo ovoj del, tuku i poshiroko. Se protega pomegju Metohiskata Kotlina od severozapad, Poloshkata Kotlina od jug i jugoistok, na istok od Skopska Crna Gora e odvoena so Kachanichkata Klisura na rekata Lepenec, na zapad od planinata Korab e odvoena so dolinata na shtirovichka Reka i vrvot Pesok (2.105 m), a kanjonskata klisura na Mavrovska Reka ja pravi granicata pomegju nea i Bistra. Po srtot na shar Planina, od mesnosta sherup na zapad, pa s“ do Kachanichkata Klisura na istok, vodi granicata pomegju RM i Kosovo. Na nashata teritorija ima povrshina od 912,8 km². Visokoto i lachno iskriveno bilo e dolgo 80 km, a shiroko 10–20 km. sharplaninskoto bilo ima dva orografski pravca na proteganje: s–si i j–jz i meridijanski, s–j. Delot na shar Planina, od LJuboten sprema Kobilica, e voednachen i se protega kako edinstven planinski venec. Drugite delovi na shara, jugozapadno od Kobilica, se razlichni i imaat posebni iminja: Karanikolica, Baba Asanica, Brodska Planina, Vraca, Dedel Beg, Zendel Begova Planina i dr. Vo geotektonski pogled shara pripagja na sharskata grupa od Dinaridite, venechni planini nastanati vo vremeto na pomladoto alpsko nabiranje. Kako celina, shar Planina pretstavuva horst shto e visoko izdignat vo odnos na Metohiskata i Poloshkata Kotlina. Na poloshkiot regionalen rased, vo okolinata na Tetovo i Gostivar, ima pojava na termalni i termomineralni izvori. Geoloshkiot sostav go pravat glavno paleozojskite kristalesti shkrilci, a preku niv vo pomala mera se javuvaat mermerizirani varovnici i dolomiti vo vid na krpi, gredi i lekji so mezozojska starost. Na oddelni mesta na shara niz kristalestite shkrilci izbile serpentini. Vo serpentinite na LJubotenskiot masiv se javuvaat i rezervi na hromna ruda (Radusha). Vo reljefot na shar Planina, kako najstari formi treba da se iz-Vrvovite na shar Planina shar Pplanina, zime dvojat prostrani zabranuvani zaramnini na visochina od okolu 2.000 m. Od ovie inicijalni zaramnini se izdigaat povekje vrvovi so visochina nad 2.500 m: Titov Vrv (2.747 m), koj e najvisok na shar Planina i vtor po visochina vo RM, Borislaec (2.662 m), Ezerska CHuka (2.604 m), Baba Asanica (2.533 m), Kobilica (2.526 m), Crni Vrv (2.578 m), Vraca (2.582 m), LJuboten (2.499 m) i dr. Mnogute vrvovi se izgradeni od varovnichki karpi, vo chie podnozhje izviraat silni izvori od koi se formiraat povrshinski vodeni tekovi. Sprema Poloshkata Kotlina, do visina od okolu 1.200 m, erozionata zaramnina e blago navednata za da se spushta ponatamu preku strmni otseci. Poniskite padini najchesto se pokrieni so debeli plastovi od deluvijalen materijal, a vo samoto podnozhje se naogja fluvijalen nanos, pri shto se formiraat nanosi vo dolzhina od 40 km. Cela shar Planina e disecirana so mnogubrojni rechni tekovi, megju koi najznachajna e rekata Pena. Vo vremeto na pleistocenot, visokoplaninskite delovi na shara bile zafateni so intenzivna glacijacija, odnosno bile pod lednici. Zatoa na nea se javuvaat golem broj i vpechatlivi fosilni, glacijalni formi pretstaveni so: cirkovi, valovi i moreni. Mnogu cirkovi se ispolneti so voda, pa denes shar Planina, vo RM ima 27 lednichki ezera (od koi 19 postojani i 8 povremeni), i po planinite Rila i Pirin vo RB, se smeta za najbogata planina so ezera na Balkanot. Glacijalnite ezera se smesteni vo najvisokite delovi na planinata, pomegju 1.800 i 2.500 m n.v. Poznati lednichki ezera se: Bogovinsko, Golem i Mal GJol, Karanikolichko, Gorno i Dolno Dedelbeshko, Crno Ezero i dr. Mnogu rechni dolini, vo gornite delovi imaat oblik na valov, a se izgradeni so dvizhenje na lednicite. Od visokite delovi na shara, kon Vardar na ji i Radika na jz, techat 20 rechni tekovi. Megju niv najpoznati se Pena (36,8 km), Mazdracha (24,3 km) i dr. Rastitelniot svet e raznoviden i buen. shumskiot pojas na shara zavrshuva na okolu 1.600–1.700 m. Nad shumskiot pojas se protegaat prostrani i bujni shumski pasishta, koi zafakjaat povrshina od okolu 550 km², shto pretstavuva najgolema pasishna zona vo RM. Raznovidnite reljefni formi, mnogubrojnite vrvovi, bistrite, brzi i atraktivni rechni tekovi, povekjeto glacijalni ezera, prijatnata planinska klima, bujniot rastitelen svet, nepreglednite pasishta, se elementi shto privlekuvaat golem broj posetiteli. Toa pridoneslo na shara da se izdvojat pogolem broj atraktivni lokaliteti: Popova shapka, Leshnica, Jelak, LJuboten, Mazdracha i dr., na koi se naogjaat izvonredni skijachki tereni. LIT.: A. Stojmilov, Turistichki vrednosti na planinite vo SRM, „Godishen zbornik“, kn. 21, Skopje, 1975; T. Andonovski, shar Planina, „Geografski vidik“, br. 6, Skopje, 1981. T. And.
Кирилична верзија на написот
ШАПКОТ, Томас