ZAVRSHNI OPERACII ZA OSLOBODUVANJETO NA MAKEDONIJA (1944). Po konstituiranjeto na makedonskata drzhava na Prvoto zasedanie na ASNOM (2. Ⅷ 1944), makedonskata vojska gi intenzivirala zavrshnite dejstva za osloboduvanje na neoslobodenata teritorija. Borbenite operacii gi planiral, gi podgotvuval i gi rakovodel Gsh na NOV i POM kako izvrshen organ na Prezidiumot na ASNOM. Po kapitulacijata na Bugarija i povlekuvanjeto naⅤbugarska armija, germanskite edinici gi zaposednale strategiskite pozicii. Germanskiot komandant vo Skopje, general shoerlen, na krajot od septemvri se obidel da sozdade „Nezavisna Makedonija” so pomosh na Vancho Mihajlov i negovite privrzanici. Kon krajot na septemvri 1944 g. edinicite na NOVM bile rasporedeni po glavnite komunikaciski pravci. Vo sredinata na oktomvri 1944 g. Gsh na NOV i POM raspolagal so tri korpusi od sedum divizii. Diviziite vo svojot sostav imale 23 nost. D. D. Na pat za Sremskiot front Edinicite na ⅩⅤ korpus vo akcija (1945) peshadiski, chetiri artileriski, edna konjanichka, edna avtomobilska brigada i drugi edinici. Vo sekoe mesto imalo teritorijalni edinici, udarni i diverzantski grupi. Vo Istochna Makedonija dejstvuval Bregalnichko-strumichkiot korpus. Vo Skopsko-kumanovskiot i Krivopalanechkiot reon dejstvuval ⅩⅤⅠ korpus, a vo Bitolskiot i Tikveshkiot reon dejstvuval ⅩⅤ korpus. Po dogovorot vo Krajova, so koj na BNA $ bilo dozvoleno da uchestvuva vo borbite vo Jugoslavija, komandantot i komesarot na Gsh na NOV i POM otpatuvale vo Sofija, kade shto go dogovorile planot za zaednichkite dejstva. Zaednichkite operacii zapochnale na 7. Ⅹ 1944 g. Prvata bugarska armija sodejstvuvala na ⅩⅤⅠ korpus, po dolinata na Kriva Reka i Pchinja, a CHetvrtata bugarska armija sodejstvuvala na Bregalnichko-strumichkiot korpus po dolinata na Bregalnica i Strumica. Do 10. Ⅹ 1944 g. pogolemiot del od Makedonija bil rechisi osloboden. Borbite za osloboduvanje na Skopje zapochnale vecherta na 12. XI 1944, so dejstvata na edinicite na 42-ta i na Kumanovskata divizija. Na 13. XI 1944 g. vecherta Skopje bilo oslobodeno. Edinicite na ⅩⅤⅠ korpus dejstvuvale na pravecot Skopje–Tetovo, a edinicite na ⅩⅤ korpus na pravecot Kichevo–Gostivar. Na ovoj pros-tor, osven protiv germanskite, zhestoka borba se vodela i protiv balistichkite sili. Borbite traele do 19. XI 1944 g. Vo zavrshnite operacii za osloboduvanje na Makedonija osobeno zhestoki borbi se vodele za osloboduvanje na gradovite Prilep (2. XI), Bitola (4. XI), Strumica i Resen (5. XI), Radovish (6. XI), Ohrid (7. XI), SHtip i Struga (8. XI), Sveti Nikole i Veles (9. XI), Skopje (13. XI), Kichevo (15. XI), Gostivar (18. XI) i Tetovo (19. XI). So toa celata teritorija na Federalna Makedonija bila oslobodena. IZV.: Zbornik NOR-a, Ⅶ, knj. 4. LIT.: Mihailo Apostolski, Zavrshne operacije za osloboÚenje Makedonije, Beograd, 1953. V. St.
Кирилична верзија на написот
ЗАВРШНИ ОПЕРАЦИИ ЗА ОСЛОБОДУВАЊЕТО НА МАКЕДОНИЈА