„SVETA BOGORODICA ZAHUMSKA“ – manastirska crkva na istochniot breg na Ohridskoto Ezero, poznata pod imeto Zaum. Izgradena e vo vremeto na kesarot Grgur, brat na Vuk Brankovikj, vo 1361 g. Vo osnovata e reshena kako vpishan krst so edno kube izdignato na osmoagolen tambur, koe se potpira na chetiri stolba. Fasadite se bogato ukraseni so tula i kamen, karakteristichno za dzidanjeto na sakralnite objekti vo Makedonija od ⅩⅤⅠⅠⅠ i ⅩⅣ vek. Kako shto se doznava od ktitorskiot natpis vo hramot, crkvata e zografirana so donacija na episkopot devolski Grigorij. Celokupniot freskozhivopis e izveden vo 1361 g. i denes e samo delumno zachuvan. S“ ushte se zachuvani ostatoci od freskite vo kupolata so fragmenti od figurata na Isus Hristos Pantokrator (Sedrzhitel), pod nego se pretstavite na angelskite sili, a vo tamburot se pretstaveni prorocite. Podobro se zachuvani pretstavite na chetirite evangelisti vo pandantifite. Na gornata zona zaedno so povrshinata na svodovite e pretstaven ciklusot na Golemite praznici, a pod niv se Hristovite stradanja. Na zapadnata strana od naosot e golemata scena na Uspenieto na Bogorodica, pokraj koja se sceni povrzani za ovoj praznik, a na severniot dzid i Vovedenieto na Bogorodica vo hramot. Vo oltarniot prostor e liturgiskata sluzhba na arhijereite nad koja postoi friz od dopojasja na drugi arhijerei. Vo protezisot e naslikana Vizijata na sv. Petar Aleksandriski. Vo dolnata zona na naosot, na juzhnata strana, od osobeno znachenje se figurite na sv. Kliment, sv. Naum Ohridski i pretstavite na Svetite lekari, pojava za koja se smeta deka ima ohridski tematski karakter. Bi gi spomnale i figurite na pustinozhitelite, a osobeno vnimanie privlekuva i pretstavata na sv. Ana Mlekopitatelka. Vo svetskata nauka s“ ushte se prouchuva slikarstvoto na zapadnata fasadna strana, kade shto e naslikan Isus Hristos kako Car nad carevite so Bogorodica carica i sv. Jovan Krstitel, a vo dolnata zona se Svetite Voini (sv. GJorgji i sv. Dimitrija) vo blagorodnichka obleka, potoa na pilastrite apostolite Petar i Pavle, a od dvete strani na vlezot se sv. Zosima i Marija Egipetska kako ja prichestuva. Vo 50-tite godini na ⅩⅩ vek se izvrsheni konzervatorski i restavratorski raboti na arhitekturata i zhivopisot. LIT.: M. Zlokovi¢, Stare crkve u oblasti Prespe i Ohrida, „Starinar“, Ⅲ, Beograd, 1925; –. Sp. Radojichi¢, Ko je podigao manastir Zaum?, „Istoriski pregled“, 1, Beograd, 1954; V. J. –uri¢, Vizantijske freske u Jugoslaviji, Beograd, 1974; R. LJubinkovi¢ – M. ´orovi¢-LJubinkovi¢, Srednovekovnoto slikarstvo vo Ohrid, Zbornik na trudovi, Ohrid, 1961; A. Deroko, Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednovekovnoj Srbiji, Beograd, 1962; Cv. Grozdanov, Ohridsko dzidno slikarstvo ⅩⅣ vek, Ohrid, 1980, 103–120. Cv. Gr. – Kr. T.
Кирилична верзија на написот
СВЕТА БОГОРОДИЦА ЗАХУМСКА