PRESTRUKTURIRANJETO NA PRETPRIJATIJATA – konsolidiranje i podobruvanje na ekonomskite performansi na pretprijatijata preku sopstvenichko, proizvodno, finansisko i upravuvachko restrukturiranje. Prvata specijalna programa za prestrukturiranje na 25 pretprijatija, t.n. najgolemi zagubari, Makedonija ja sproveduvashe vo ranite tranzicioni godini, vo sorabotka so Svetskata banka, vo ramkite na proektot za socijalni reformi i tehnichka pomosh. Prestrukturiranjeto na 25-te golemi pretprijatija, koi vo svoeto rabotenje belezhea zagubi, se odvivashe so poseben zakon i opfakjashe: zapiranje na odlivot na goto-vi pari od ovie pretprijatija, otpushtanje na vishokot vraboteni i namaluvanje na troshocite na rabotenjeto, menadjersko i finansisko reorganiziranje, poddrshka na delovite na pretprijatijata koi pretstavuvaa zdravo jadro i mozhea da opstojat vo pazarnite uslovi na stopanisuvanje i zatvoranje na delovite koi nemaa perspektiva i ne mozhea da se prodadat (da se privatiziraat). Proektot se realizirashe vo teshki uslovi i so promenliv uspeh. Podocna, procesot na prestrukturiranje na pretprijatijata prodolzhi so intenzifikacijata na privatizacijata, isto taka, so promenliv uspeh. Prestrukturiranjeto na eden del od golemite pretprijatija se odvivashe preku nivno prodavanje na stranski strateshki investitori (Makstil, Feni, Jugohrom, Buchim i dr.). Pritoa, Vladata chesto go koristeshe metodot na grupiranje na nejzinite pobaruvanja kon golemite pretprijatija po razni osnovi (neplateni obvrski kon Elektrostopanstvo na Makedonija, Makedonski zheleznici, Upravata za javni prihodi, Agencijata za sanacija na banki i Agencijata za stokovi rezervi) i nivno prodavanje na strateshki investitor. Prestrukturiranjeto na pretprijatijata (realniot sektor) vo Makedonija se odvivashe bavno i nedovolno kvalitetno, za shto svedochi i niskata vrednost na indikatorot na EBRD za upravuvanjeto i restrukturiranjeto na pretprijatijata (2+). Takvata sostojba, sintetichki gledano, beshe uslovena od insajderskiot karakter na privatizacijata (staro-novite sopstvenici ne bea sekogash uspeshni vo konsolidacijata na pretprijatijata), no i od nedovolnata hrabrost na vladite da se soochat so rastechkite socijalnopolitichki tenzii shto gi nosea reformite, poradi shto ovie premaluvaa, osobeno vo predizbornite periodi. Poshiroko gledano, procesot na prestrukturiranje na golemite socijalistichki pretprijatija beshe sleden i so pojava na golem broj novi, privatni, mali i sredni pretprijatija koi denes imaat dominantno uchestvo vo kreiranjeto na BDP, dodadenata vrednost i vrabotenosta vo biznis-sektorot na zemjata. IZV.: EBRD, Transition report 2005, 4; T. Fiti, V. Hadji Vasileva – Markovska, M. Bejtmen, Pretpriemnishtvo, Skopje, 2007, 235-236. T. F.
Кирилична верзија на написот
ПРЕСТРУКТУРИРАЊЕТО НА ПРЕТПРИЈАТИЈАТА