MAKEDONSKI TEKSTOVI SO GRCHKO PISMO – Vo tekot na dolgata politichka dominacija pod osmanliskite Turci, spored nivniot teokratski sistem, balk. pravosl. narodi potpadnale pod duhovna vlast na carigradskiot patrijarh so status na rum-milet. Vo svoi race crkvata go imala i obrazovanieto, vo koe se predavalo na grch. j. i so grch. pismo. Po ukinuvanjeto na samostojnata Ohridska arhiepiskopija (1767), a osobeno po osloboduvanjeto na Grcija, pod pritisok na fanariotskite vladici, slovenskata pismenost bila napolno istisnata od juzhniot del na Makedonija. Prv pechaten maked. tekst (od ohridskiot govor) se pojavil vo CHetirijazichnikot na Daniil Moskopolski (1802) vo Venecija. So ovoj rechnik-razgovornik od okolu 200 frazi avtorot imal cel na balk. narodi (Vlasi, Makedonci, Albanci) da im go olesni uchenjeto na grch. j. shto se upotrebuval vo crkvite i shkolite i da ja potkrepi elinizacijata. Megjutoa, pod formalnata lojalnost kon Patrijarshijata, toj postignal obraten efekt: afirmirajkji im go narodniot jazik, toj ja budel i nivnata nacion. svest. Vo 30-tite godini od ⅩⅠⅩ v. vo Juzhna Makedonija zapochnale da se preveduvaat na maked. so grch. pismo pouchni slova, rechnici, molitvi i dr., a vo sredinata na ⅩⅠⅩ v. se javuvaat i pechateni prevodi: Konikovskoto nedelno evang. na Pavel Bozhigropski (Solun 1852) i Kulakiskoto na Evstatij Kiprijadis (1860). P. Bozhigropski: Nedelno evangelie (Solun, 1852) S.t. Nevrokopskoto (Trlisko) ev. (1870–80). Samiot zbornik na Miladinovci bil prvin napishan so grch. pismo, pa s.t. pred pechatenjeto vo Zagreb prepishano od Konstantin Miladinov so kirilica. Sochuvana e trgovska i zanaetchiska administracija i privatna korespondencija na maked. so grchko pismo od ⅩⅠⅩ v., shto znachi deka ovaa praktika bila rashirena i vo narodnite masi. LIT.: Bl. Koneski, Gramatika na maked. lit. j., Sk. 1982, 26-30; B. Ristovski, Soznajbi, MANU, Sk., 2001, 13, 132, 322; P. Hr. Ilievski, Balk. lingv. studii, Sk. 1988, 15-29; &, Dve pisma na pechalbar do familijata vo Ohrid na maked. so grch. pismo, Prilozi MANU, OLLN, 15, 1, Sk. 1991, 27-40; &, Maked. prevod na prestolnoto chetvoroev., Prilozi, MANU, OLLN, 28, 1, Sk. 2003, 37-38; &, Tradicija i inovacii vo maked. crkovnoslov. knizhevni spomenici od turskiot period, MANU, 2005, 272-287, 315-319. P. Hr. Il.
Кирилична верзија на написот
МАКЕДОНСКИ