ZASHTITENI PROSTORI – objekti za proizvodstvo na zelenchuk i na cvekje vo period koga nadvoreshnite uslovi ne dozvoluvaat toa da se izveduva na otvoreno. Zavisno od tipot na zashtitenite prostori i tehnoloshkata funkcionalnost, odgleduvanjeto na odredeni vidovi gradinarski i cvekjarski rastenija mozhe da bide privremeno (do odredena faza na rastot) ili celosno do zavrshuvanjeto na vegetacisko-proizvodstveniot proces. Povrshinite pod zashtiteni prostori vo RM opfakjaat 320 ha celosno zatopluvani (kultivacioni) i okolu 4.000 ha nezatopluvani (povrshini pod folii). Postojat dve grupi zashtiteni prostori: elementarni (prosti ili privremeni) i kultivacioni (sovrsheni). Elementarnite zashtiteni pros-tori nemaat tehnichki instalacii za reguliranje na mikroklimata. Postojat povekje tipovi elementarno zashtiteni prostori pokrieni so providni materii (folii). Pokrieni ognishta – so dijametar 30–40 cm i visochina 30–50 cm. Se koristat za odgleduvanje lubenici, dinji, krastavici, tikvichki. Rastenijata za odreden period (20–30 dena) se zashtiteni od nadvoreshnite nepovolni temperaturi. Pokrieni brazdi i redovi – so polietilenska folija, shiroki 40–50 cm, dolgi nad 20–50 m i visoki 30–40 cm. Se koristat za vremeno odgleduvanje (20–30 dena) lubenici, dinji, tikvichki, boranija i dr. Niski tuneli – so shirochina 50– 120 cm, visochina 40–80 cm, dolzhina do 20 m. Se koristat za povekje gradinarski i cvekjarski kulturi so direktna seidba ili so rasaduvanje. Pri izveduvanjeto na proizvodnite procesi treba da se otkrivaat. Plastenici Plastenici – tehnichki pousovrsheni zashtiteni prostori od prethodnite. Nosechkata konstrukcija najchesto e metalna i relativno stabilna. Dimenziite se razlichni. Edinechnite se so shirochina 4–8 m, dolzhina 30–50 m i visochina 1,8–3,5 m. Ima povekje tipovi edinechni plastenici, koi najchesto se tunelovidni, poretko so dve strani (streovidni), ili vo blokovi povekje spoeni megju sebe. Pokrieni se so providna polietilenska folija (PE). Vo plastenicite site proizvodni procesi se izveduvaat vnatre. Pousovrshenite imaat lufteri za provetruvanje, instalacija za navodnuvanje, tehnika za stranichno podiganje na folijata i dr. Vo ovie prostori mozhe da se odgleduvaat pogolem broj gradinarski i cvekjarski kulturi. Zavisno od tipot na elementarno zashtitenite prostori, proizvodstvoto vo proletniot period pristignuva za 15 – 30 dena porano vo odnos na toa shto e na otvoreno. Pokraj za ranoproletno proizvodstvo, plastenicite osobeno se koristat i za esensko proizvodstvo. Kultivacioni prostori – zashtiteni prostori tehnichki opremeni za celosno zatopluvanje vo zimskiot period. Pokraj sonchevata energija, za zatopluvanje se koristat i drugi izvori na toplina (geotermalni vodi, mazut, nafta, cvrsti goriva i elektrichna energija). Spored stepenot na tehnikata i tehnoloshko-proizvodnata funkcionalnost ima povekje tipovi: Sovremeno oranzherisko proizvodstvobotnite uslovi vo odnos na fiziTopli lei – najstari zashtiteni prostori vo koi se proizveduva glavno rasad. Po formata se ednokrilni i dvokrilni, a po postavenosta nadzemni i vkopani. shiroki se 1,5 m, dolgi 12–20 m. Tradicionalno se zatopluvaat so biotolivo (svezho arsko gjubre). Pokrieni se so stakleni ramki ili so prodzirna folija. Staklenici (oranzherii) – edni od najusovrshenite zashtiteni prostori. Opremeni se so soodvetna instalacija za reguliranje na mikroklimata, rezhimot na ishranata, navodnuvanjeto i dr. Nameneti se za celosen proizvoden proces na zelenchuk i na cvekje. Spored konstrukcijata, formata i goleminata, oranzheriite mozhat da bidat: edinechni (ednokrilni i dvokrilni), nadzemni, vkopani, specijalizirani i univerzalni blokovi. Poslednive se najrashireni vo svetot i kaj nas. Vo niv mozhe celogodishno da se odgleduvaat razlichni vidovi kulturi. Hidroponi – staklenici. Odgleduvanjeto na rastenijata vo niv e vo bespochvena sredina, vo voden rastvor ili vo inertni supstrati (kamena volna, perlit, zeolit, treset). Fizioloshkiot (hranitelniot) rastvor se prigotvuva vo bazeni, po opredelena receptura, zavisno od vidot, a se aplicira po sistemot kapka po kapka. Plasmasovi oranzherii – eden vid stacionirani plastenici, tehnichki opremeni kako staklenicite i celosno zatopluvani. Sluzhat za celogodishno proizvodstvo na zelenchuk i na cvekje. D. J.
Кирилична верзија на написот
ЗАШТИТЕНИ ПРОСТОРИ