VIZANTIJA (Istochno Rimsko Carstvo, 330 – 1453) – docnoantichka i srednovekovna drzhava. Imeto go dobila po stariot grad Vizantion na Bosfor, kade vo 330 g. Konstantin Ⅰ Veliki ja izgradil novata prestolnina Konstantinopol. Go zadrzhala drzhavno ureduvanje na Rimskoto Carstvo, kako negov istochen del, ottamu i imeto Istochno Rimsko Carstvo, nejzinite zhiteli se narekuvale Romei (Rimjani), sluzhben jazik vo pochetokot bil latinskiot, a od Ⅶ v. grchkiot. Ja neguvala helenistichkata kultura i hristijanskata religija. Najgolem podem vo raniot period imala vo vremeto na Justinijan I (527–565), koj vodel uspeshni vojni i uspeal, privremeno, da go obnovi nekogashnoto Rimsko Carstvo. Togash bila izvrshena kodifikacija na rimskoto pravo i bil izdaden poznatiot Justinijanov zbornik na zakoni. Vo vremeto na carot Iraklij I (610–641), Slovenite i Avarite go osvoile Balkanot, a Arabjanite Sirija, Palestina i Egipet. Za vreme na makedonskata dinastija (867–1056) Vizantija vnatreshno se konsolidirala i zajaknala. Carot Vasilij Ⅱ go likvidiral Samuilovoto Carstvo (1018) i ja vospostavil vizantiskata vlast na Balkanot. Po negovata smrt, drzhavata zapochnala da slabee. Vo vremeto na dinastijata na Komninite (1081–1185) odnovo gi zacvrstila svoite pozicii na Balkanot, do pred krajot na Ⅻ v. koga se osamostoile Bugarija, Rashka, a Seldjucite prodrele vo Mala Azija. Oslabena ja osvoile krstonoscite od CHetvrtiot krstonosen pohod (1204) i na nejzino mesto na Balkanot go formirale Latinskoto Carstvo (1204–1261). Vo Mala Azija bilo sozdadeno Nikejskoto Carstvo, chij vladetel Mihail Ⅷ Paleolog ja obnovil Vizantija (1261). Obnovenata slaba drzhava gi gubela teritoriite; na Balkanot od Srbite, vo Mala Azija od osmanliite. Kon krajot na ⅩⅣ v. Vizantija bila svedena samo na Carigrad so okolinata. Vo 1453 g., koga osmanliite go osvoile Carigrad, Vizantija prestanala da postoi. LIT.: G. Ostrogorski, Istorija na Vizantija, Skopje, 1992; A. A. Vasiliev, Histordz of the Bdzzantine Empire, Madison, 1952; Istoriя Vizantii v treh tomah, Moskva, 1967; C. Mango, The Odjford Histordz of Bdzzantium, Odjford, 2002; J. Haldon, Das Bdzzantinische Reich, Dusseldorf, 2002. K. Adj.
Кирилична верзија на написот
ВИЗАНТИЈА