NARODNA BANKA NA RM – centralna, emisiona banka na RM. Formirana e na 19. Ⅹ 1946 g., so spojuvanje na Makedonskata stopanska banka so Narodnata banka – filijala Skopje, a prv glaven direktor e d-r Todor Mirovski (1904–1959). Od pochetokot na 1947 g. go nosi nazivot NB na FNRJ – Centrala za Narodna Republika Makedonija, so Aleksandar Bogoev (1914) kako glaven direktor. Niz svojot razvoj, NB na RM pominuva niz nekolku fazi. Megju 1947 i 1953 g. NB na FNRJ – Centrala za NRM e edinstvenata univerzalna bankarska institucija vo Makedonija, so funkcii na emisiona i na delovna banka. Vo ovoj period taa ostvaruva centralnobankarski aktivnosti, raboti za republichkiot budjet, a izvrshuva i univerzalni bankarski raboti. Vo periodot 1954–1965 g. postepeno gi napushta univerzalnite bankarski raboti i se nasochuva kon centralnobankarskite aktivnosti i kon reguliranjeto i kontrolata na bankarskiot sistem. Isto taka, vo ovoj period taa gi gubi filijalite i go menuva nazivot vo Narodna banka na Jugoslavija – Centrala vo Skopje. Vo tekot na 1965–1971 g. centralata na NBJ vo Skopje nema posebna uloga vo monetarno-kreditnata politika, tuku vrshi samo raboti shto imaat izvrshen i operativen karakter. Vo dekemvri 1971 g. e donesen prviot Zakon za Narodna banka na Makedonija, so koj taa e definirana kako ustavna kategorija, a za prv guverner e imenuvan Stojan kjosev (1919– 1997). Sepak, NBM i ponatamu ima mnogu ogranichena uloga vo utvrduvanjeto na celite na monetarno-kreditnata uloga i upotrebata na instrumentite za nejzinoto sproveduvanje i vakvata podredena polozhba se zadrzhuva sè do osamostojuvanjeto na Makedonija. So donesuvanjeto na Ustavot na RM od noemvri 1991 g. NBM e institucionalizirana kako emisiona banka, odgovorna za stabilnosta na valutata, za monetarnata politika i opshtata likvidnost na plakjanjata. Na 26. Ⅳ 1992 g. Sobranieto nosi Zakon za Narodnata banka na RM, kako prv zakonski akt so koj se ureduva rabotenjeto na centralnata banka po osamostojuvanjeto na zemjata. Vo ovoj period, funkcijata guverner ja izvrshuva m-r Borko Stanoevski (1937). Najgolem presvrt vo razvojot na centralnata banka po monetarnoto osamostojuvanje e napraven so donesuvanjeto na noviot Zakon za NB na RM od januari 2002 g., so koj vo golema mera se zgolemeni site aspekti na nezavisnosta vo rabotenjeto na NB na RM (institucionalna, personalna, funkcionalna, finansiska). Denes, NB na RM e moderna centralna banka, koja ne raboti so nefinansiski pravni lica, ne go finansira javniot sektor i samostojno ja formulira i ja ostvaruva monetarnata politika, pri shto kako osnovna cel se javuva odrzhuvanjeto na cenovnata stabilnost. Isto taka, NB na RM e chlenka na Bankata za megjunarodni poramnuvanja (BIS) vo Bazel. NB na RM izvrshuva povekje osnovni funkcii: gi utvrduva i gi sproveduva monetarnata politika i politikata na devizniot kurs na denarot; izdava i distribuira kovani i knizhni pari; upravuva i rakuva so deviznite rezervi; izdava dozvoli za osnovanje i rabota na banki, shtedilnici, menuvachnici i vrshiteli na uslugi za brz transfer na pari i go kontrolira nivnoto rabotenje; go ureduva platniot sistem; sobira, obrabotuva, analizira i objavuva informacii i publikacii od oblasta na monetarnata, finansiskata i platnobilansnata statistika; vrshi platen promet za potrebite na drzhavata; ja pretstavuva Makedonija vo megjunarodnite finansiski institucii; raboti kako chuvar na imotot na privatnite penziski fondovi itn. Isto taka, NB na RM odrzhu-Zbornikot na trudovi va dragoce„Monetite i monetokovnicite na numizmavo Makedonija“ (2001) tichka zbirka od okolu 17.000 moneti od teritorijata na Makedonija, koi go pokrivaat vremenskiot period od Ⅵ vek pr. n.e. pa sè do ⅩⅤ vek. Organi na NB na RM se Sovetot i guvernerot. CHlenovi na Sovetot na NB na RM se guvernerot, dvajca viceguverneri i shest nadvoreshni chlenovi. Guvernerot i nadvoreshnite chlenovi na Sovetot se naimenuvaat od Sobranieto, po predlog od pretsedatelot na drzhavata, a viceguvernerite gi imenuva Sobranieto po predlog od guvernerot, pri shto site imaat mandat od sedum godini. LIT.: Kiki Mangova Ponjavikj, Vancho Kargov, 60 godini centralno bankarstvo vo Republika Makedonija, Narodna banka na Republika Makedonija, Skopje, 2006. G. P.
Кирилична верзија на написот
НАРОДНА БАНКА НА РМ