KOVNICI NA PARI VO MAKEDONIJA (monetarnici, darbhani, tarapani) – poznati se ushte vo antichkiot period i podocna vo sredniot vek. Tesno bile povrzani so eksploatacijata na rudnite bogatstva i so obrabotkata na blagorodnite metali (zlato, srebro i bakar). So doagjanjeto na Turcite osmanlii na Balkanot i vo Makedonija povtorno se aktivirale vo: Serez, Kavala, Solun, Kratovo, Siderokapsa, Skopje, Ohrid i za kratok period vo Resen, Kochani i Bitola. Od dejnosta na kovnicite zavisele glavnite faktori vo Osmanliskata Imperija, koi se odnesuvale na drzhavnata i carskata kasa (hazna), preku koi se finansirale osvojuvachkite pohodi pri shirenjeto na islamskata drzhava. Kovnicite bile povrzani so davanjeto kreditni zaemi na zakupuvachi na drzhavni i carski prihodi (hasovi) od rudnici, solani, barutani, oruzharnici, daljani (ribnici), kasapnici i dr., preku sistemot malikjane i mukataa (zakupi); sobiranjeto na razni voeni i civilni danoci i taksi od zemjodelstvoto, stocharstvoto, trgovijata, panagjurite i pazarite, selskoto i gradskoto naselenie; dejnosta na sarafite (menuvachi na pari), lihvarite (zelenashite), krupnite trgovci (bizrigjanite), esnafskite organizacii (kasi i londji), kujundjii i zlatari. Kovenjeto i kursot na monetite bile regulirani so carski zakoni (kanuni), naredbi (fermani, berati), so statuti i propisi, posebno protiv falsifikatorite na monetite, koi bile najstrogo kaznuvani. Pri izrabotkata na monetite se upotrebuvala mernata edinica miskal = 1,1/2 drama = 24 karati = 4,618 g, ili eden gram tezhel 0,19 g. Se kovele bakarni, srebreni i zlatni moneti. Najmnogu se kovele srebreni akchinja vo ⅩⅤ–ⅩⅤⅠ v., koi bile mali, imale nepravilna forma i razlichna vrednost, dijametar i tezhina; so arapski natpis na imeto od sultanot, mesto i godina na sechenjeto i blagoslov so religiozno znachenje. Vo Makedonija moneti kovele slednite sultani: Mehmed Ⅰ CHelebi: srebreni (Serez), 1419–1421; Mustafa CHelebi: srebreni (Serez); Murad Ⅱ: srebreni (Serez, Skopje); bakarni (Serez); Mehmed Ⅱ „Fatih” („Osvojuvach”): srebreni (Serez, Skopje); bakarni (Serez), 1481–1512; Bajazid Ⅱ: zlatni (Serez, Kratovo); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Solun); bakarni (Skopje, Kratovo), 1512–1520; Selim I: zlatni (Serez); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo) 1520– 1566; Sulejman I „Kanuni” („Zakonodavec”): zlatni (Serez, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Kochani); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Kochani); bakarni (Serez), 1566–1574; Selim Ⅱ: zlatni (Serez, Kratovo, Siderokapsa, Kochani); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Kochani, Ohrid), 1574–1595; Murad Ⅲ: zlatni (Serez, Kratovo, Siderokapsa, Kochani); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Kochani, Oh-rid); Mehmed Ⅲ: zlatni (Serez); srebreni (Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Ohrid), 1603–1617; Ahmed I: zlatni (Siderokapsa); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Ohrid), 1617–1618; Mustafa I: srebreni (Ohrid), 1618–1622; Osman Ⅱ: zlatni (Serez, Kratovo, Siderokapsa); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Ohrid), 1622–1640; Murad Ⅳ: zlatni (Serez); srebreni (Serez, Skopje, Kratovo, Siderokapsa, Solun, Ohrid), 1648– 1687; Mehmed Ⅳ „Avdji”: srebreni (Skopje), 1687–1691; Sulejman Ⅱ: zlatni (Kratovo); srebreni (Kratovo), 1909–1918; MehmedⅤReshad: zlatni (Solun, Bitola) LIT.: D. A. Ihchievъ, Materiяli za monetnoto delo vъ Turciя, Izvestiя na istoricheskoto druzhestvo vъ Sofiя, kn. Ⅲ, Sofiя, 1911, 100–154; N. Pere, Osmanlilarda Madeni Paralarda, Istanbul, 1968, 71, 80, 84–85, 90–91, 100, 105–106, 111–114, 121–122, 127, 129, 136, 142, 153, 159; S. Srechkovikj, Osmanlijski novac kovan na tlu Jugoslavije, Beograd, 1987, 54, 65–66, 68, 70–75, 78, 81, 84–85, 92, 96, 98, 101, 103, 106, 108–111, 113–114, 116–119, 121–123, 127–129, 133, 135, 140, 146–147, 149, 152, 158–159, 166, 172, 178, 184, 188–189. J. Jan. Masar Kodra
Кирилична верзија на написот
КОВНИЦИ НА ПАРИ ВО МАКЕДОНИЈА