KARAMANDI, Elpida (Pida) Stavreva (psevd. Bisera i Nada) (Lerin, 1. Ⅰ 1920 – Bitolsko, 3. Ⅴ 1942) – student i revolucioner, prvoborec i naroden heroj. Od ranoto detstvo zhiveela vo Bitola, Elpida Karamandi kadeshto zavrshila gimnazija. Kako student bila uchesnik vo makedonskoto studentsko dvizhenje na Belgradskiot univerzitet (1938). Kako chlen na SKOJ (1939) i na KPJ (juni 1941) bila organizator na zhenskata mladina vo komunistichkoto dvizhenje i vo NOB. Izvesen period bila angazhirana vo partiskata tehnika na MK na KPJ vo Bitola. Po apsenjeto od bugarskata policija, poradi nemanje dokazi, bila oslobodena. Za da go izbegne natamoshnoto policisko prosleduvanje, preminala vo ilegalstvo. Naskoro bila izbrana za chlen na PK na SKOJ za Makedonija (januari 1942) i zaminala kako borec na Bitolskiot narodnoosloboditelen partizanski odred „Pelister” (april 1942). Vo borbata na odredot kaj Lavchanskata Korija (kaj s. Lavci, Bitolsko, 3. Ⅴ 1942) protiv bugarskata vojska i policija bila teshko raneta i zarobena, po shto ja vlechele vrzana za zaprezhna kola po bitolskite sela za da go zaplashat naselenieto. Vo takvi okolnosti i pochinala. Ushte vo istata godina bila objavena prvata narodna pesna vo znak na priznatelnost kon nejziniot lik i delo, zashto „Nada studentkata za narod zagina, za narod zagina – za Makedonija.” (Starite revolucionerni pesni so novo sodrzhanie, „Bilten” na Bitolskata organizacija na KPJ, br. 21, Bitola, 7. Ⅻ 1942). Opeana e i vo poznatata narodna pesna „Tamu le, majko, blizu Bitola” (1950) i vo drugi narodni i avtorski pesni. Proglasena e za naroden heroj (11. Ⅹ 1951). IZV.: Zbornik na dokumenti za uchestvoto na zhenite od Makedonija vo Narodnoosloboditelnata vojna i Revolucijata 1941-1945, Skopje, 1976, Ⅲ, IX, ⅩⅤ, 81,95, 111, 120, 257, 524, 792, 965, 1044 i 1100. LIT.: Draga CHalovska, Elpida Karamandi, „Prosvetena zhena”, Ⅹ, 3, Skopje, 1954, 2 i 5; D(esanka) Miljovska, Elpida Karamandi, „Prosvetena zhena”, ⅩⅤ, 6, Skopje, juni 1959, 4; Nada Panova, Prikazna za eden krvav maj, „Prosvetena zhena”, Skopje, maj 1961, 8; Olivera Nikolova, Elpida Karamandi, Skopje, 1965; LJuben Georgi-evski-LJupta, Studenti revolucioneri, I, Skopje, 1972, 113-125; Karamandi Stavre Elpida-Pida (1920-1942), „Mlad borec”, DJDJDJII, 16, Skopje, 14. Ⅴ 1975, 17; D(esanka) Miljovska, Elpida Karamandi, Bitolskite narodnoosloboditelni partizanski odredi, Bitola, 1982, 78-81; Elpida Karamandi, „Makedonski iselenichki almanah 1984”, Skopje, 1984, 15; Zlate GJorshevski, Elpida Karamandi – Bisera, Bitola, 1988. S. Ml.
Кирилична верзија на написот
КАРАМАНДИ, Елпида