GRADEZHNISHTVOTO VO RM DENES – eden od najznachajnite sektori vo ekonomijata, shto se zanimava so proizvodstvo na gradezhni objekti. Pod gradezhen objekt se podrazbira sekoja odvoena, samostojna funkcionalna celina (podzemna, nadzemna ili vodogradba), chija namena e odnapred odredena i e trajno locirana na opredelena teritorija. Gradezhnite objekti se delat na dve osnovni grupi: visokogradba i niskogradba. Vo visokogradbata spagjaat stanbenite i nestanbenite zgradi, dodeka vo niskogradbata – no gradezhno zanaetchistvo, toa prerasna vo sektor od vitalno znachenje za ekonomijata. Svojot najgolem podem sektorot go zabelezha od 1960 do 1980 g., period shto e povrzan so zemjotresot vo Skopje (1963 g.), izgradbata na patnata mrezha, urbanizacijata na opshtinskite centri i podemot na gradezhnite raboti vo stranstvo (osobeno vo poraneshniot Sovetski Sojuz, Irak, Libija i vo drugi zemji). Po 1980 g., pred sè kako rezultat na padot na industriskoto proizvodstvo, stagnacijata na izgradbata vo glavniot grad Skopje, kako i povlekuvanjeto na domashnite gradezhni firmi od stranstvo (zaradi teshkotiite vo naplatata), vkupniot broj izvrsheni gradezhni raboti zapochna da belezhi tendencija na namaluvanje. Poslednive nekolku godini uchestvoto na gradezhnishtvoto vo formiranjeto na bruto domashniot proizvod na zemjata, vo prosek, iznesuva okolu 5,3%. Uchestvoto na gradezhnite raboti vo vkupnite investicii vo osnovnite sredstva od 67,7%, kolku shto iznesuvashe 1990 g., se namali na 58,3%, 2004 g. Vo istiot period brojot na rabotnicite se namali za celi 35% (od 47.636 vo 1990 g. na 30.795, 2004 g.). Dolgorochno gledano, procentualnoto uchestvo na vrabotenite vo gradezhnishtvoto vo vkupniot broj na vrabotenite od 20,54%, kolku shto iznesuvashe vo 1955 g., se namali na 6.99%, 2005 g. Dolgorochnata dinamika, pak, na stanbenata izgradba (zavrshenite stanovi), vo periodot 1955–1980 g. pokazhuva znachitelen porast, shto ne mozhe da se reche i za periodot 1980–2005 g. – v. Grafikon. 1873), rakovodena od inzheneri od Germanija i Avstrija. Vo 1945 g. vo RM imalo samo 6 km patishta i 4 km ulici so cvrst kolovoz, po shto doshlo do intenzivna izgradba na patishta, taka shto denes patnata mrezha opfakja 9.670 km (avtopatishta 175 km, magistrali 655 km). Vo hidrotehnikata znachajni se prvite raboti na regulacijata na r. Vardar od krajot na ⅩⅠⅩ v. i izgradbata na prvata brana „Sv. Andreja” (1938). Po Vtorata svetska vojna bile izvedeni golemi hidromeliorativni sistemi, izgradeni se 140 brani. Znachajna e izgradbata na termoelek-trocentralite na jaglen REK Izvor: Statistichki godishnici na Republika Makedonija 1955–2006. „Bitola” i TC „Oslomej”, so koi se obezbeduva glavno elektrichna objektite od transportnata in-Vo izminative pedesetina godienergija. Poslednive sheeset gofrastruktura i drug vid komuni-ni, domashnata industrija za gradini se karakteriziraat i so inkacija, kako i objektite od hid-dezhni materijali: vadenjeto katenzivna izgradba na stanbeni, rogradbata. Gradezhnishtvoto vo men, proizvodstvoto na gradezhni opshtestveni i industriski ob-RM ima golema tradicija. Po materijali, dobivanjeto i prerajekti, taka shto gradezhnishtvoto Vtorata svetska vojna, od tipich-botkata na nemetali, kako i na bilo edna od najvazhnite stopandelovi od drvoprerabotuvachkata i metaloprerabotuvachkata industrija, vo golema mera uspea da gi zadovoli potrebite na gradezhniot sektor, iako nekoi proizvodi, kako betonskoto zhelezo (armatura i chelichni sajli za prenapreganje) se dobivaat glavno od uvoz, a uchestvuvaat so golem procent vo vkupniot proizvod. Stanuva zbor za skromen asortiman na gradezhni materijali, koj vlijae vrz niskata konkurentna sposobnost na sektorot na megjunarodniot pazar. LIT.: Nikola Uzunov, Stopanstvoto na Republika Makedonija 1945–1990, MANU, Skopje, 2001, 333-340; Drzhaven zavod za statistika. Statistichki godishnici na Republika Makedonija, 1955-2006. D. E.
Кирилична верзија на написот
ГРАДЕЖНИШТВОТО ВО РМ ДЕНЕС