GLAVEN SHTAB NA NOV I POM (1943–1945). Pred formiranjeto na Gsh, oruzhenata borba ja rakovodele: Voena komisija – Metodija shatorov-sharlo, Koce Stojanovski-Metalec, Branislav shikikj-Bruno, LJubomir Lekovikj-Gorski i Ilija Jakimovski (juni 1941); Pokrainski voen shtab – Lazar Kolishevski-Mitre, Mihalo Apostolski-Doncho, Mirche Acev-Stojche, Strasho Pindjur-Josif, Cvetko Uzunovski-Abas, Trajko Boshkoski-Tarcan, Pero Ivanoski-Tikvar, Kuzman Josifovski-Pitu, Ivan Dojchinovski-Dimche (septemvri 1941) i Operativen voen shtab, kako pomoshen organ na PVsh – Pero Ivanoski-Tikvar, Trajko Boshkoski-Tarcan, Kiro Krsteski-Platnik i Stif Naumov. PVsh prerasnuva vo Gsh na NOV i NOPOM vo sostav: Cvetko Uzunovski, Mihajlo Apostolski, Mirche Acev, Strasho Pindjur i LJupcho Arsov (juni 1942), a podocna bile kooptirani Kuzman Josifovski i Stif Naumov. Go rakovodel dejstvuvanjeto i organiziranjeto na NOPO, reorganizacijata na mesnite voeni shtabovi, izdaval „Bilten“ (od oktomvri 1942) i dr. Gsh na NOPOM prerasnuva vo Gsh na NOV i POM vo sostav: Mihailo Apostolski – komandant, Cvetko Uzunovski – politichki komesar i Strahil Gigov – zam.-pol. komesar. Podocna komesari bile Bane Andreev i Borko Temelkoski, a zamenik na komandantot Panche Nedelkovski (mart 1943). Do konechnoto osloboduvanje na Makedonija (noemvri 1944), vo sostavot na Gsh imalo povekje izmeni. Edinstveno komandantot M. Apostolski ostanal do ukinuvanjeto na glavnite shtabovi (1945). Za poefikasno rakovodenje so NOAVM, teritorijata ja podelil na pet Operativni zoni (OZ), na chelo so operativni shtabovi. Po Prespanskiot sostanok na CK na KPM (2. Ⅷ 1943) sedishteto na voeno-politichkoto rakovodstvo bilo vo s. Crvena Voda, na slobodnata teritorija Debarca, Ohridsko. Gsh na NOV i POM imenuval (septemvri 1943) referent za verski prashanja (pop Veljo Manchevski) i referent za prosveta (Petar Bogdanov-Kochko), izdal Manifest za krajnata cel na NOAVM (oktomvri 1943), formiral bataljoni i brigadi (1943), divizii i korpusi (1944) za zavrshnite operacii za osloboduvanje na Makedonija. Makedonskata vojska imala nad 64.000 borci (oktomvri–noemvri 1944). Vo noemvri Gsh na NOV i POM bil preimenuvn vo Gsh na NOV i POJ za Makedonija i taka funkcioniral do fevruari 1945 g., koga bil preimenuvan so naredba na Vsh na NOV i POJ vo Gsh na JA za Makedonija. Vo maj 1945 bil ukinat. LIT.: Mihailo Apostolski, Osloboditelnata vojna na makedonskiot narod 1941–1944, Skopje, 1964; Marjan Dimitrijevski, Makdonskata vojska 1941–1945, Skopje, 1999. Vl. Iv.
Кирилична верзија на написот
ГЛАВЕН ШТАБ НА НОВ И ПОМ