PLATEN BILANS NA RM – sistematski pregled na ekonomskite transakcii na RM so svetot vo tekot na edna godina. Platnobilansnata statistika se podgotvuva vrz osnova na metodologijata na MMF, a za sostavuvanje i sledenje na izvrshuvanjeto na platniot bilans e nadlezhna NBRM. Transakciite vo platniot bilans se grupirani vo tri osnovni dela: 1) tekovna smetka, 2) kapitalna i finansiska smetka i 3) greshki i propusti. Ponatamu, tekovnata smetka se sostoi od chetiri podbilansi: stoki, uslugi, dohod i tekovni transferi. Vo ramkite na podbilansot stoki se registrira makedonskiot uvoz i izvoz na stoki, koi se prikazhani na f.o.b. osnova. Vo podbilansot uslugi se opfateni uvozot i izvozot na razlichni vidovi uslugi, kako: transport, turizam, telekomunikaciski uslugi, investicioni raboti, osiguruvanje, delovni uslugi itn. Podbilansot dohod gi sistematizira site transakcii megju Makedonija i svetot vrz osnova na priliv i odliv na plati na vrabotenite, dobivka od investiciite, dividendi, kamati na zaemi i na krediti itn. Podbilansot tekovni transferi gi opfakja prilivot i odlivot na oficijalni i privatni transferi. Prvite najchesto se odnesuvaat na pomoshta shto ja dobiva Makedonija od stranski drzhavi i od megjunarodni organizacii, izrazena vo pari i vo stoki, dodeka vtorite opfakjaat doznaki od stranstvo, otkup i prodazhba na stranski efektivni pari vo menuvachnicite, kako i renti, penzii, invalidnini itn. Vo kapitalnata i finansiskata smetka se registriraat site kapitalni transferi i finansiski transakcii megju Makedonija i svetot. Najvazhni stavki vo ovaa smetka se: direktnite investicii, portfolio investiciite, trgovskite krediti, zaemite, valutite i depozitite i bruto oficijalnite rezervi. Direktnite investici gi opfakjaat vlogovite na stranskite fizichki i pravni lica vo makedonskata ekonomija, t.e. na domashnite fizichki i pravni lica vo stranstvo, izrazeni vo stoka i vo pari. Trgovskite krediti odobreni vo stranstvo i primeni od stranstvo ja pretstavuvaat razlikata megju fizichkata razmena na stoki megju Makedonija i svetot i izvrsheniPlaten bilans na Republika Makedonija, 1993-2007 (vo milioni dolari) 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 I. TEKOVNA SMETKA -82.54 -262.94 -298.91 -339.85 -286.56 -278.82 -65.26 -97.61 -236.08 -377.61 -184.11 -452.82 -157.91 -56.39 -596.83 STOKI, neto USLUGI, neto 42.82 -154.47 -184.92 -155.12 -222.78 -200.51 -314.67 -156.16 -386.27 -137.75 -515.63 -59.82 -495.92 38.85 -690.82 48.70 -526.72 -19.17 -805.58 -22.11 -851.00 -6.62 -1,138.97 -54.37 -1,063.03 -33.64 -1,284.99 28.25 -1,629.75 34.98 DOHOD, neto TEKOVNI TRANSFERI, neto -56.69 85.80 -46.60 123.70 -39.57 163.95 -51.35 182.33 -54.51 291.97 -52.25 348.87 -71.82 463.64 -64.53 609.04 -27.97 337.78 -44.33 494.42 -62.39 735.90 -39.19 779.71 -113.46 1,052.21 -36.65 1,237.00 -385.02 1,382.96 Ⅱ. KAPITALNA I FINANSISKA SMETKA -12.85 162.34 280.63 318.20 349.63 296.30 -91.43 40.20 236.60 387.98 218.30 434.05 165.47 48.54 638.84 KAPITALNA SMETKA, neto FINANSISKA SMETKA, neto 0.00 -12.85 30.04 132.31 1.70 278.93 0.00 318.20 0.00 349.63 -1.79 298.09 0.00 -91.43 0.33 39.87 1.39 235.20 8.26 379.72 -6.69 224.99 -4.62 438.68 -2.02 167.49 -1.11 49.66 4.91 633.93 Ⅲ. GRESHKI I PROPUSTI 95.39 100.60 18.28 21.64 -63.06 -17.48 156.69 57.41 -0.51 -10.37 -34.19 18.77 -7.55 7.84 -42.01 te plakjanja za niv. Vo kategorijata zaemi se prikazhuvaat koristenjeto i obvrskite za otplata na glavninata po srednorochni i dolgorochni zaemi i krediti. Stavkata valuti i depoziti se odnesuva na promenata na deviznite sredstva i na deviznite obvrski na monetarnata vlast, komercijalnite banki i naselenieto. Kako sostaven del na kapitalnata i finansiska smetka se prikazhani i promenite na sostojbata na oficijalnite devizni rezervi na Makedonija. Posledniot del na platniot bilans se narekuva greshki i propusti i pretstavuva korektivna kategorija, koja go pokazhuva statistichkoto otstapuvanje megju vrednosta na tekovnata smetka i vrednosta na kapitalnata i finansiska smetka. Ovaa kategorija gi odrazuva teshkotiite pri evidentiranjeto na ekonomskite transakcii megju zemjata i stranstvo, t.e. nemozhnosta za nivno celosno i precizno registriranje. Vo ramkite na tekovnata smetka, makedonskata ekonomija se odlikuva so visok deficit vo trgovskiot bilans, koj delumno e neutraliziran od visokiot suficit vo podbilansot na tekovnite transferi. Is-to taka, Makedonija belezhi deficit i vo podbilansot na uslugite (osobeno vo prvata polovina na 1990-tite), kako i vo podbilansot na dohodot (kako rezultat na odlivot na sredstva vrz osnova na plateni kamati i dividendi). Kako posledica na toa, Makedonija tradicionalno pokazhuva deficit na tekovnata smetka od bilansot na plakjanjata. Vo ramkite na kapitalnata i finansiskata smetka, uchestvoto na oddelnite stavki (direktni investicii, trgovski krediti, zaemi i valuti i devizi) e razlichno vo oddelni godini i ne mozhe da se utvrdi nekoja regularnost vo pogled na strukturata na kapitalnata i finansiska smetka. IZV.: Narodna banka na Republika Makedonija, „Bilten“, Ⅲ/2006, Skopje, dekemvri 2006, 81-82; „Bilten“, Ministerstvo za finansii, Skopje, juli/avgust 2006, 7. LIT.: Narodna banka na Republika Makedonija, „Bilten“, Ⅲ/2006, Skopje, dekem-
Кирилична верзија на написот
ПЛАТЕН БИЛАНС НА РМ