PAZAREN NEUSPEH – domeni na ekonomskata aktivnost vo koi pazarot ne e vo sostojba da izvrshi racionalna alokacija (razmestuvanje) na resursite i da ponudi soodvetno reshenie na problemite, poradi shto intervencijata na drzhavata (denes, vo forma na drzhavna, t.e. vladina regulacija) stanuva neizbezhna. Praktichno, vo ovie domeni pazarot ne samo shto ne gi razreshuva tuku, naprotiv, gi generira problemite. Taka, na primer, zagaduvanjeto na chovekovata okolina, kako tipichen domen na pazaren neuspeh, nastanuva zatoa shto pazarot gi prinuduva firmite da gi namaluvaat troshocite na proizvodstvo i da go maksimiziraat profitot, poradi shto ovie izbegnuvaat da vgraduvaat filtri za prechistuvanje na vozduhot, ili hemiski i bioloshki da gi prochistuvaat otpadnite vodi. Vo sovremenata ekonomska nauka obichno se govori za shest domeni na pazarniot neuspeh: neramnomerna i socijalno neprifatliva raspredelba na dohodot, javni dobra, eksternalii (negativni i pozitivni), pazari so asimetrichni informacii, prisustvo na monopoli i postoenje na makroekonomska nestabilnost (visoka inflacija, visoka nevrabotenost i sl.). Vo RM, gledano od mikroekonomski aspekt, pazarniot neuspeh osobeno beshe izrazen vo dva domena: negativni eksternalii, t.e. zagaduvanje na chovekovata okolina (vo znachajna mera i kako rezultat na nepochituvanjeto na postojnata regulativa vo ovaa oblast) i prisustvo na monopol (tipichen primer, iako ne i edinstven, se telekomunikaciite, vo koi drzhavniot monopol beshe zamenet so privaten no bez, pritoa, prethodno da se izvrshi deregulacija na sektorot i da se vospostavat nuzhnite regulatorni institucii). Na makroekonomski plan, visokata i perzistentna nevrabotenost se javuva kako ti-pichen domen na pazaren neuspeh. Vo tranzicioniot period, kaj nas se vospostaveni osnovnite regulatorni institucii (komisii, agencii i sl.), koi imaat zadacha da gi ublazhuvaat domenite na pazarniot neuspeh (v. drzhavna, vladina regulacija na ekonomskite sektori). LIT.: P. Samuelson and NJ. Nordhaus, Economics, Eighteenth Edition, McGranj-Hill International Edition, 2005, 341-350; J. Stiglitz, Principes d’economie moderne, 2è edition, De Boeck Universitè, Paris – Brudjelles, 2000, 359431; 455-467. T. F. „Zelen pazar“ vo Skopje
Кирилична верзија на написот
ПАЗАРЕН НЕУСПЕХ